[breadcrumb]
7. Roundtable Compliance – sprawozdanie
Dn. 31 stycznia 2019 r. odbyła się w Warszawie siódma edycja ponadbranżowego spotkania dla oficerów Compliance „Roundtable Compliance”. Wydarzenie w całości poświęcone było reformie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych i projektowanej nowej ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (UOPZ).
Wprowadzenie
Wprowadzenia do tematyki spotkania dokonał Prof. Dr. Bartosz Makowicz (Viadrina Compliance Center, Instytut Compliance), który przedstawił główne założenia reformy i różnice względem obowiązującego stanu prawnego. Omówione zostały nowe zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, a punkt ciężkości rozważań dotyczył pojęcia należytej staranności w kontekście wprowadzania w organizacjach systemów zarządzania zgodnością. W ocenie Prof. Makowicza wprowadzone w podmiocie zbiorowym systemy zarządzania zgodnością, bazujące na metodyce uznanych globalnie standardów (ISO 19600 Compliance Management Systems, ISO 37001 Anti-bribery Management Systems), będą pozwalały na przeprowadzenie dowodu należytej staranności w organizacji, a tym samym umożliwiać będą uniknięcie odpowiedzialności lub jej redukcję.
Moderowany panel dyskusyjny
W dalszej części spotkania zaproszeni eksperci dyskutowali na temat planowanych zmian. Panel moderowała dr Anna Partyka-Opiela (Kancelaria DZP).
Jako pierwszy głos zabrał dr Grzegorz Makowski z Fundacji Batorego, który w krytyczny sposób odniósł się do projektu ustawy. W ocenie prelegenta projektowany akt prawny stwarza liczne ryzyka wpływania przez politykę na obszar życia gospodarczego, nie będzie przyczyniał się do budowania właściwej kultury organizacyjnej, a ponadto zaproponowane rozwiązania w zakresie ochrony sygnalistów uznać należy za dalece niewystarczające.
Runda dyskusyjna rozpoczęła się od ogólnego pytania skierowanego do wszystkich prelegentów, czy potrzebna nam jest w ogólne nowa ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Opinio communis uczestników dyskusji było takie, że potrzebne są skuteczne mechanizmy sankcjonowania czynów popełnianych w ramach podmiotów zbiorowych, projektowana ustawa budzi jednak szereg wątpliwości, w szczególności odnoszących się do dookreślenia pojęcia należytej staranności i wymagań stawianych w tym zakresie organizacjom (wina w wyborze, nadzorze, organizacji).
Następnie prelegenci odpowiadali na pytania zadawane przez dr Partykę-Opielę. Pierwsze z zagadnień dotyczyło pojęcia należytej staranności. Mec. Zuzanna Kopaczyńska-Grabiec (Wonga.com) zwróciła uwagę, że przy konstruowaniu wzorca należytej staranności posiłkować należy się dorobkiem orzecznictwa cywilnego, a także standardami rynkowymi. Problemem dla większości organizacji może być jednak styk wymogów należytego wyboru pracownika lub kontrahenta oraz wymogów w zakresie ochrony danych i możliwości ich przetwarzania. Dla bowiem jednie niektórych grup podmiotów przewidziane zostały w tym zakresie szczególne regulacje, przykładowo odnośnie możliwości wymagania przedłożenia zaświadczenia o niekaralności.
Agnieszka Panek (PGE S.A.) przedstawiła perspektywę dużej grupy kapitałowej i wyzwań związanych z zapewnieniem zgodności w tak rozbudowanej strukturze licznych spółek. Wejście w życie nowej ustawy oznaczać będzie konieczność podjęcia działań w ramach struktury całej Grupy.
Magdalena Soboń-Stasiak (ArcelorMittal Poland) zwróciła uwagę na bardzo szeroki zakres odpowiedzialności podmiotu zbiorowego na gruncie nowej ustawy – będzie to odpowiedzialność za czyny własne i czyny cudze, m.in. partnerów biznesowych. W tym kontekście kluczowe jest nie tylko badanie partnerów biznesowych, ale także istnienie w organizacji sprawnych mechanizmów dochodzeniowych (forensic), których zadaniem jest wykrywanie nieprawidłowości. Kluczowe znaczenie ma przy tym zachowanie niezależności tych wewnętrznych służb, co osiągnąć można poprzez ich umocowanie w ramach centrali koncernu.
O nieostrym pojęciu należytej staranności oraz roli systemów zarządzania zgodnością wypowiadał się Dr. Bartosz Jagura (Instytut Compliance). Prelegent wskazał, że pojęcie należytej staranności nie doczekało się dotychczas odpowiedniego doprecyzowania w polskiej judykaturze i doktrynie. Dobrym przykładem do naśladowania może być niemiecki system prawa, w którym doprecyzowane zostało, że na kanon należytej staranności zarządcy spółki składa się wymóg działania zgodnego z prawem, należytej organizacji przedsiębiorstwa (m.in. wybór pracowników, szkolenia, określenie zakresu odpowiedzialności) i kontroli. Te trzy grupy obowiązków wpisują się w kanon działań compliance w organizacji, stąd tak powszechna implementacja tych systemów. Na gruncie nowej UOPZ rola systemów zarządzania zgodnością będzie materializować się w dwóch płaszczyznach: faktu dołożenia należytej staranności oraz po wykryciu ewentualnych nieprawidłowości – jako jedna z dyrektyw wymiaru kary oraz stosowania środków karnych.
Piotr Janecki (Grupa BSH) odniósł się do terytorialnego zakresu obowiązywania ustawy i wskazał także, że z perspektywy działu compliance spółki nie należącej do grupy spółek podlegających specyficznym regulacjom branżowym tego rodzaju ustawa ma pozytywny wymiar promujący compliance w organizacji. Spółki bowiem i ich organy widzą konkretne korzyści wynikające z wprowadzenia systemu zarządzania zgodnością. Z drugiej strony dla koncernu działającego w ramach różnych systemów prawnych wyzwaniem jest zapewnienie zgodności z wymaganiami formułowanymi w różnych jurysdykcjach.
Końcowa runda pytań zakładała możliwość przedstawienia jednej prośby do złotej rybki – prośby dot. wprowadzenia zmiany w UOPZ przed jej wejściem w życie. Prelegenci zwrócili przede wszystkim uwagę na konieczność doprecyzowania pojęcia należytej staranności oraz ujednolicenia w ustawie terminologii odnoszącej się do podejmowania działań compliance (prewencyjnie lub jako odpowiedź na wystąpienie nieprawidłowości). Po rundzie pytań od publiczności dr Partyka-Opiela odniosła się jeszcze do jednej kwestii pozostającej w związku z wejściem w życie nowej UOPZ: w razie pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego otwierać będzie się pole do dochodzenia od członków organów spółki odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki za szkody poniesione przez nią w następstwie braku dołożenia należytej staranności w organizacji, nadzorze czy wyborze.